یک رژیم غذایی سالم و مغذی در زمان بارداری این اطمینان را به شما می‌دهد که کودکتان مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت می‌کند و بهترین آغاز را برای زندگی خود دارد. بهترین تغذیه دوران بارداری یک برنامه متعادل است که دارای میزان کافی از پروتئین، کربوهیدرات، اسید چرب سالم، ویتامین و مواد معدنی باشد. به طور کلی رژیم غذایی در دوران حاملگی مانند برنامه غذایی در حالت عادی ویتامین، مواد معدنی و مواد مغذی دارد و تفاوتش در میزان آن است یعنی در دوران بارداری به میزان بیشتری از این مواد نیاز دارید. بسیاری از خانم‌های باردار به دلیل وضعیت خاصی که دارند تحت نظر پزشک رژیم غذایی ویژه‌ای را دنبال می‌کنند ولی می‌توانید با اطلاع از برخی نکات سلامتی از رژیم سالم بارداری خود مطمئن شوید.
انجمن بارداری آمریکا توصیه کرده است که خانم‌های باردار نسبت به وضعیت طبیعی و عادی خود نیاز به مصرف ۳۰۰ کالری بیشتر دارند، از رژیم لاغری و همچنین زیاده خواری در این دوران بپرهیزید. اگر از اطرافیان شنیده‌اید “تو باید به اندازه دو نفر غذا بخوری”، بدانید که این تصور اشتباه است، بلکه باید اعتدال را حفظ کرد. به پیشنهاد انجمن زنان و زایمان حجم غذا را باید با توجه به وزن بدن، میزان ورزش و تحرک و سن مادر در نظر گرفت.
کربوهیدرات
هر زمان که ممکن است از کربوهیدرات استفاده کنید، موادی مانند نان و ماکارونی تهیه شده از جو، سبزیجات، لوبیا و دیگر حبوبات غنی از کربوهیدرات مفید برای بارداری هستند. برعکس این مواد غذایی توصیه شده بهتر است از کربوهیدرات‌های ساده مانند نان سفید، شیرینی، بیسکوییت شور و چوب شور، چیپس، شکر و شیرین‌کننده‌ها دوری کنید.
پروتئین
به توصیه متخصصین بهتر است در غذای مناسب بارداران، روزانه به میزان ۷۵-۱۰۰ کرم پروتئین وجود داشته باشد. اگر بارداری شما دارای خطر زیادی باشد یا دچار کمبود وزن هستید، پزشکتان میزان بیشتری پروتئین به شما تجویز می‌کند.
میوه و سبزیجات
سبزیجات دارای میزان مشخصی ویتامین آ و ث، بتا کاروتن، فیبر، ویتامین ای، ریبوفلاوین، فولیک اسید، انواع ویتامین ب، کلسیم، مواد معدنی و ریزمغذی‌ها هستند.
لوبیا و حبوبات
همه حبوبات و بنشن، حتی انواع حبوبات خشک شده و غیر سبز، دیگر کربوهیدرات سالم مانند میوه و سبزیجات نشاسته دار باید قسمتی از تغذیه دوران بارداری را در بر بگیرند. حبوبات و انواع بنشن میزان بالایی مواد مغذی دارند و حاوی انواع ویتامین ب مانند تیامین (ویتامین ب ۱)، ریبوفلاوین (ویتامین ب ۲)، فولات و نیاسین و همچنین ریزمغذی‌ها مانند روی سلنیوم و منیزیم هستند.
جنین برای رشد همه قسمت‌های بدن خود به این مواد غذایی نیاز دارد. مصرف فولات به میزان چشمگیری خطر ابتلای نوزاد به بیماری اسپینا بیفیدا یا مهره شکافدار را کاهش می‌دهد. این مواد غذایی برای رشد کودک انرژی را ذخیره می‌کنند و به ساخت جفت و دیگر بافت‌های درون بدن شما کمک می‌کنند.
فیبر
مصرف ۲۰-۳۵ گرم فیبر در روز از یبوست و هموروئید پیشگیری می‌کند. این ماده را می‌توانید از غلات، سبزیجات، حبوبات و میوه دریافت کنید. محصولات تصفیه شده و غنی شده برای شما و کودکان مفید نیستند.
آهن
مصرف مواد غذایی غنی از آهن باید در برنامه غذایی روزانه قرار گیرد. از آنجایی که بسیاری از خانم‌ها به میزان کافی آهن از رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند، آهن یکی از مکمل‌های دارویی در دوران بارداری است. این ماده غذایی از خوراکی‌های گیاهی کمتر جذب می‌شود و به همین دلیل است که بسیاری از افراد به سختی می‌توانند به میزان کافی از آهن دست پیدا کنند. اگر دچار فقر و کمبود آهن هستید به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم از مکمل‌های غذایی و دارویی تجویز شود. مواد غذایی غنی از آهن عبارت‌اند از: اسفناج، عدس، لوبیا چشم بلبلی، غلات غنی شده، گوشت قرمز و قلوه.
چربی
مواد غذایی پرچرب مانند غذاهای سرخ کرده، چربی اشباع و محصولات بسته‌بندی حاوی اسید چرب ترانس در دسته غذاهای و غیرسالم قرار می‌گیرند. زمانی که شما دوست ندارید میزان زیادی چربی مصرف کنید، ممکن است در خطر حذف همه چربی‌ها از رژیم غذایی خود قرار بگیرید. یک تعادل سالم در رژیم غذایی اینجا معنا پیدا می‌کند. اسید چرب ضروری مانند امگا ۳ اهمیت زیادی دارد. برخی از مواد غذایی دارای اسید چرب سالم شامل گردو، آووکادو، کدو حلوایی و تخم آفتابگردان، تخم چیا، بذر کتان، ماهی چرب و روغن زیتون می‌شوند. این مواد غذایی معرفی شده نوع صحیحی از چربی را برای رشد مغز کودک شما تأمین می‌کنند.
نمک
خوردن نمک و غذای شور هم باید در تعادل حفظ شود. مصرف نمک می‌تواند موجب ورم در پاها خصوصا در ناحیه قوزک پا شود.
عوارض کم آبی در بارداری
مایعات بخش بسیار مهمی از تغذیه دوران بارداری هستند. شما باید روزانه ۸ لیوان آب مصرف کنید و البته اگر میزان آن بیشتر باشد، مزیت بیشتری دارد. در دوران بارداری، باید از نوشیدنی‌های کافئین دار بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز پرهیز کنید. نوشیدن آب احتمال یبوست و متعاقباً هموروئید و فشار و زور زیاد در زمان دفع را در شما کاهش می‌دهد. افزایش ادرار خطر ابتلا به عفونت ادرار را کاهش می‌دهد، این عارضه برای شما و کودکتان خطرناک است.
اگر از داروهای مکمل در دوران بارداری مصرف می‌کنید، حتماً نوشته روی بسته و بروشور همراه با آنها را مطالعه کنید. یک مکمل کامل و مفید از ویتامین مصرفی در دوران بارداری باید حاوی میزان متعادلی از مواد غذایی مورد نیازتان باشد و استفاده بیش از حد این میزان، دز بیشتری از آنچه باید مصرف کنید را وارد بدنتان می‌کند. دوران بارداری بسیار حساس است، قبل از مصرف هر مکمل دارویی و غذایی با پزشک خود مشورت کنید.
فولیک اسید
فولیک اسید ویتامین مهمی است که تشکیل گلبول‌های خون و تولید سیگنال‌های شیمیایی در سیستم عصبی را تحریک می‌کند. این ماده همچنین در فرآیند ساخت DNA نیز اهمیت دارد. فولیک اسید به عنوان ویتامین حیاتی در جلوگیری از نقص لوله عصبی کودک مانند اسپیدا بیفیدا شناخته می‌شود. متخصصان مصرف ۴۰۰ میلی‌گرم از فولیک اسید در روز پیش از بارداری و حداقل ۶۰۰ میلی‌گرم در روز در دوران بارداری را پیشنهاد می‌کنند. منابع غنی از فولیک اسید عبارت‌اند از: سبزیجات برگی و سبز پخته شده، جگر پخته شده گاو، لوبیا سفید، غلات غنی شده، آووکادو و مارچوبه.
پنتوتنیک اسید یا ویتامین ب ۵
این ویتامین در بسیاری از فعالیت‌های تنظیم کننده و متابولیکی بدن نقش دارد. میزان مصرف روزانه یک فرد معمولی بین ۴ تا ۷ میلی‌گرم است. مواد غذایی مانند گوشت گوساله و مرغ، سیب زمینی، غلات، بروکلی و زرده تخم مرغ غنی از پنتوتنیک اسید هستند.
ریبوفلاوین یا ویتامین ب ۲
این ویتامین برای رشد و نمو جنین ضروری است. میزان مصرف روزانه از این ماده غذایی در زنان باردار ۱.۴ میلی‌گرم و در زنان شیرده ۴.۶ میلی‌گرم است. ویتامین‌های مصرفی در دوران بارداری منبع مناسبی برای جذب هستند ولی ویتامین ب ۲ زا می‌توانید در شیر و محصولات لبنی و به مقدار کمتری در سویا و غلات نیز بیابید.
تیامین یا ویتامین ب ۱
این ویتامین برای متابولیسم و رشد مغز، سیستم عصبی و قلب ضروری است. در دوران بارداری به میزان بیشتری از ویتامین‌ها خصوصاً ویتامین ب ۱ نیاز دارید. میزان مصرفی روزانه از این ویتامین در زنان باردار ۱.۴ میلی‌گرم است.
ویتامین آ
این ویتامین برای رشد سلولی مناسب، رشد چشم، پوست و خون و همچنین ایمنی و مقاومت به عفونت ضروری است.
ویتامین ب ۶
این ویتامین برای متابولیسم بدن شما و همچنین رشد مغز جنین و سیستم عصبی‌اش اهمیت دارد. میزان مصرفی روزانه از این ویتامین برای زنان باردار ۱.۹ میلی‌گرم است.
ویتامین ب ۱۲
این ویتامین در گوشت و محصولات لبنی یافت می‌شود. به همین دلیل جذب میزان کافی از آن برای گیاهخواران و خام‌خواران به مشکل بر می‌خورد. اگر در مصرف لبنیات محدودیت دارید، مطمئن شوید که مکمل‌های ویتامینی مصرفی‌تان دارای میزان کافی از ویتامین ب ۱۲ باشد. مخمرهای خوراکی غنی شده با ویتامین ب ۱۲ برای افراد گیاهخوار مناسب است، طعمی شور و لذیذ مانند پنیر پارمسان دارد.
آسکوربیک اسید یا ویتامین ث
بدن این ویتامین را ذخیره نمی‌کند، به همین دلیل است که باید به طور مرتب با مصرف منابع غنی از ویتامین ث نیاز روزانه را تأمین کرد. زنان باردار روزانه به ۸۵ میلی‌گرم از این ویتامین نیاز دارند. مصرف مرکبات، لیموی تازه و سبزیجات و میوه‌های تازه مانند بری‌ها، فلفل دلمه‌ای و بروکلی را در تغذیه دوران بارداری خود قرار دهید.
ویتامین دی
انسان زمانی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، در پوست خود ویتامین دی می‌سازد. ویتامین دی به خودی خود تنها در روغن جگر ماهی یافت می‌شود. از آنجایی که در معرض نور خورشید قرار گرفتن با توجه به فعالیت‌های روزانه متغیر است، بسیار مهم است که خانم‌های باردار و کودکان در حال رشد مصرف آن اهمیت بسیاری پیدا کرده است. شیرهای غنی شده با ویتامین دی و همچنین مکمل‌های دارویی می‌توانند میزان مورد نیاز شما را تأمین کنند. پزشکتان باید سطح ویتامین دی خون شما را بررسی کند و در صورت نیاز مصرف قرص‌ها را به شما توصیه کند.
کلسیم
کلسیم برای استحکام استخوان‌ها و دندان مؤثر است. این عنصر همچنین برای رشد و عملکرد مناسب قلب و دیگر ماهیچه‌ها و سیستم لخته شدن خون نیز نقش حیاتی دارد. جنین نیازمند ذخیره بسیاری از کلسیم در حین رشد خود است. تصور می‌شود نوزاد در بدو تولد باید به طور کلی ۲۵ گرم کلسیم در بدن خود داشته باشد که طبیعتاً این میزان را از مادر دریافت می‌کند.
زنان باردار به ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در طول روز نیاز دارند. شیر و محصولات لبنی منابع خوبی از کلسیم هستند و محصولاتی مانند آب پرتقال و نان‌های غنی از کلسیم، تن ماهی‌های دارای استخوان، حبوبات پخته شده، سبزیجات پخته دارای برگ سبز نیز در این دسته قرار می‌گیرند. مکمل‌های در طول دوران بارداری معمولاً حاوی ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم هستند و مواد غذایی نمی‌توانند به تنهایی میزان کلسیم مورد نیاز زنان باردار را تأمین کنند.
ید
ید در رشد و عملکرد غده تیروئید و تنظیم سوخت و ساز بدن نقش دارد. میزان مورد نیاز ید در زنان باردار ۲۲۰ میکروگرم در روز است. می‌توان این عنصر را از آب تصفیه شدن قابل شرب، نمک یددار، تخم مرغ، شیر و مخمر آب جو دریافت کرد.
منیزیم
منیزیم از عناصر مهم برای سلامت دندان و استخوان، تنظیم میزان قند خون و عملکرد صحیح پروتئین‌های بدن است. منیزیم در رشد و ترمیم بافت‌های بدن نیز اهمیت زیادی دارد و در کاهش احتمال زایمان زودرس نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. حد بالای توصیه شده برای مصرف منیزیم در زنان باردار حدود ۳۰۰ میلی‌گرم است. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند میزان کافی از این عنصر را تأمین کند که در بسیاری از داروهای مکمل موجود نیست. بهترین منابع منیزیم عبارت‌اند از: تخمه‌هایی مانند آفتابگردان و کدو، جوانه گندم، بادام و ماست.
کروم
عنصر کروم در رشد کودک اهمیت زیادی دارد. زنان باردار باید روزانه ۳۰ میکروگرم از این عنصر را مصرف کنند. مواد غذایی حاوی میزان کافی از کروم عبارت‌اند از: نان گندم، کره بادام زمینی، مارچوبه، اسفناج و جوانه گندم.
مس
فلز مس رشد سلول و بافت‌های بدن، مو و سوخت و ساز کلی بدن را تحریک می‌کند. مس یکی از عناصر حیاتی در سیستم‌های اصلی بدن کودک شامل قلب و سیستم گردش خون، استخوان‌بندی و سیستم عصبی به شمار می‌رود. میزان توصیه شدن از مس در طول روز برای زنان باردار یک میلی‌گرم است.
روی
زنان باردار بهتر است روزانه میزان ۱۱ میلی‌گرم از فلز روی را در رژیم غذایی خود قرار دهند و این مقدار در دوران شیردهی به ۱۲ میلی‌گرم در روز می‌رسد. برای مصرف میزان توصیه شده می‌توان از مکمل‌های دارویی حاوی زینک استفاده کرد و مواد غذایی مانند گوشت قرمز، تخمه و بذرها، مغز دانه‌ها و حبوبات را در تغذیه دوران بارداری گنجاند.
پتاسیم
پتاسیم از جمله مواد معدنی شناخته می‌شود که بر عملکرد سلولی، تعادل مایعات بدن، تنظیم فشار خون و عملکرد صحیح عصب و ماهیچه مؤثر است. با وجود اینکه میزان مشخصی از این عنصر برای مصرف روزانه در زنان غیر باردار توصیه نشده است، اغلب پزشکان اظهار می‌کنند که زنان باردار باید حداقل ۲۰۰۰ میلی‌گرم از این ماده را به صورت روزانه مصرف کنند. داروهای مکمل می‌توانند پتاسیم مورد نظر را تأمین کنند. همچنین مواد غذایی حاوی عنصر پتاسیم عبارت‌اند از: موز، آووکادو، طالبی، پرتقال، هندوانه، سبزیجات برگی به رنگ سبز تیره، گوشت، شیر، حبوبات، غلات و کدو سبز.
فسفر
فسفر یکی از عناصر مهم در رشد سیستم گردش خون، ماهیچه‌ها و استخوان‌بندی است. در زنان باردار و شیرده میزان مصرفی توصیه شده به صورت روزانه ۷۰۰ میلی‌گرم است. منابع غذایی حاوی فسفر عبارت‌اند از: شیر، ماست، حبوبات، غذاهای دریایی و مغز دانه‌ها.
مصرف داروهای مکمل در دوران بارداری تضمین کننده عناصر و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد کامل و سالم جنین هستند. ولی مصرف مواد خوراکی حاوی این عناصر هم می‌توانند برای کودک متولد شده‌تان شروع زندگی سالم باشد. برای مصرف هر گونه دارویی اعم از مکمل و ویتامین‌ها هم حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید مقدار لازم را مصرف کنید.
کافئین در بارداری
سال‌های زیادی است که گفته می‌شود مصرف مقدار زیاد کافئین در روز (چه از طریق قهوه، چای، نوشابه، شکلات یا نوشابه‌های انرژی‌زا) در طول دوران بارداری با خطر سقط‌جنین همراه است و تحقیقی که در سال 2008 انجام گرفت، آن را تایید می‌کند. در این تحقیق مشخص شد، زنانی که 200 میلی‌گرم یا بیشتر در روز کافئین مصرف کردند (به اندازه 2 فنجان یا بیشتر قهوه یا 5 قوطی نوشابه) تا دو برابر بیشتر از زنانی که اصلاً کافئین مصرف ننمودند، دچار سقط جنین شدند. خیلی خوب است که در این دوران از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید، به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری که خطر سقط جنین بیشتر است.
پنیر نرم در بارداری
بهتر است از مصرف پنیرهایی مثل پنیر فتا، پنیر بز و سایر پنیرهای نرم خودداری کنید. اما چرا؟ چون ممکن است پاستوریزه نباشند و آلوده به لیستریا باشند، باکتری که می‌تواند موجب مسمومیت غذایی شود. این پنیرهای نرم به این علت خطرناک هستند که مثل پنیرهای چدار و پارمزان با فراوری باکتری‌هایشان به طور طبیعی کشته نشده است و چون زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض بیماری‌های مربوط به مواد غذایی قرار دارند که اگر در سه ماهه اول بارداری اتفاق بیفتد ممکن است موجب سقط جنین یا زایمان زودرس شود.
گوشت در بارداری
موقع خرید گوشت باید خیلی دقت کنید. محصولات فریز شده و منجمد ممکن است آلوده به لیستریا باشند. به همین دلیل، گوشت‌ها را در آب جوش انداخته و بجوشانید تا باکتری‌های آن کشته شود و موقع پخت حتماً انواع گوشت را کامل بپزید. این گوشت‌ها ممکن است آلوده به توکسوپلاسموز باشند که انگلی است که موجب یک نوع عفونت می‌شود و با اینکه نادر است اما ممکن است موجب مرده به دنیا آمدن نوزاد یا یک مشکل حاد برای سلامتی شود.
ماهی در بارداری
احتمالاً می دانید که جیوه که در بسیاری از ماهی‌ها وجود دارد برای بچه خطرناک است. جیوه یک سم عصبی است که رشد مغز جنین را مختل می‌کند. زمانیکه جیوه از آلودگی وارد آب دریا می‌شود، زنجیره غذایی خود را از گیاهان، به ماهی‌های کوچک و بعد به ماهی‌های بزرگ طی می‌کند و آنها را آلوده می‌سازد. ماهی‌هایی که بیشتری مقدار جیوه را دارند باید در لیست غذاهای ممنوعه شما قرار گیرند، ماهی‌هایی مثل: کوسه، شمشیر‌ماهی، ماهی تن آلباکور و شاه‌ماهی، خال‌مخالی. اما همه انواع ماهی‌های تن بد نیستند. اگر عاشق ساندویچ ماهی‌تن هستید، بهتر است از ماهی‌تن‌های کنسروی استفاده کنید که مقدار جیوه آن بسیار کم است و آن را به حداکثر یک یا دو بار در هفته محدود کنید. اشتباهی که بسیاری زنان باردار مرتکب می‌شوند این است که به کلی از خوردن ماهی خودداری می‌کنند. بعنوان مثال ماهی سالمون یا ماهی آزاد حاوی جیوه نیست و منبع بسیار خوبی از اسیدهای چرب امگا3 به حساب می‌آید که در طول بارداری نیاز دارید. اما صرفنظر از نوع ماهی که می‌خورید، بهترین راهکار این است که از خوردن هر چیز خام و نپخته خودداری کنید.
تخم‌مرغ در بارداریمظرا
هیچکس نمی‌گوید تخم‌مرغ که منبعی عالی از پروتئین و موادمغذی خوبی مثل کولین است، نخورید. اما تخم‌مرغ هم در معرض آلودگی به سالمونلا قرار دارد که برای زنان باردار نسبت به بقیه خطرناک‌تر است. بنابراین دقت کنید که نکات ایمنی مربوط به آن را رعایت کنید: فقط تخم‌مرغی را خریداری کنید که در یخچال گذاشته شده است و هر کدام که شکستگی یا ترک داشت را دور بیندازید. از خوردن تخم‌مرغ عسلی خودداری کنید (بهتر است کاملاً آب‌پز شوند تا نیمرو) و همچنین چاشنی سالاد سزار اگر حاوی تخم‌مرغ خام باشد نیز برای شما مناسب نیست. یادتان نرود خمیر پخته‌نشده کیک و شیرینی را هم مزه نکنید!
الکل در بارداری
توصیه‌ای که درمورد الکل داده می‌شود کاملاً مشخص است: در سال 2005 وزارت بهداشت امریکا بیانیه‌ای ارائه کرد که در آن از کلیه زنان باردار و آنهایی که می‌خواهند باردار شوند خواست که از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نیز آن را تایید کرده و عنوان کرد که هیچ مقدار مصرف ایمن از الکل برای زنان باردار وجود ندارد. شاید پزشک خانوادگیتان بگوید مصرف یک مقدار کم هرازگاهی آن اشکالی نداشته باشد اما بد نیست بدانید که: الکل بلافاصله از جفت عبور می‌کند—یعنی وقتی شما می‌نوشید، فرزندتان هم می‌نوشد. زنانی که مداوم الکل مصرف می‌کنند، فرزندشان را در معرض اختلال جنین الکلی قرار می‌دهند که موجب ناتوانی‌های یادگیری متوسط تا شدید، ناهنجاری‌های فیزیکی و اختلالات مربوط به سیستم عصبی مرکزی بدن قرار می‌دهد. در یک تحقیق که در سال 2007 انجام شد، مشخص گردید که بچه‌هایی که مادرشان در طول بارداری الکل مصرف کرده بود، بعدها در دوران کودکی دچار مشکلات رفتاری و اخلاقی می‌شوند.
